ਇਨਾਮਾਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ, ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਇਨਾਮ
“ਮੈਂ ਅਪਨੇ ਕਾਲਮ ਮੇਂ ਤੁਮਹਾਰਾ ਪਰਦਾ ਫਾਸ਼ ਕਰ ਦੂੰਗਾ ਕੁਰੱਪਟ ਆਫੀਸਰ!” ਇਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਇਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।
“ਕਾਲਮ ਲਿਖਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਤੀ ਹੈ, ਕਾਗ਼ਜ਼ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਮਹਾਰੇ ਹਾਥ ਸੇ ਹਰ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਛੀਨ ਲੂੰਗਾ, ਤੇਰੇ ਕਾਲਮ ਕੋ ਕਿਸੀ ਭੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕਾ ਐਡੀਟਰ ਚਿਮਟੇ ਸੇ ਭੀ ਨਹੀਂ ਉਠਾਏਗਾ। ਲਿਖਤੇ ਰਹਿਨਾ ਔਰ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਪੜਤੇ ਰਹਿਨਾ,” ਉਸ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਜੁਆਬ ਸੀ।
ਇਹ ਜੁਮਲੇਬਾਜ਼ੀ ਬਹੁਤ ਬੁਲੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ, ਉਸ ਫ਼ਿਕਰੇ ਨਾਲ਼ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮੋੜ ਕੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿੱਕਲਦਾ ਹੈ, “ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਤਮਾਮ ਨਿਊਜ਼ਪੇਪਰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਜਹਾਨ ਭਰ ਕਾ ਪੇਪਰ ਭੀ ਛੀਨ ਲੇਨਾ, ਮੈਂ ਦੀਵਾਰੋਂ ਪਰ ਤੁਮਹਾਰੀ ਕੁਰੱਪਸ਼ਨ ਕੋ ਬੇਕਨਾਬ ਕਰ ਦੂੰਗਾ। ਮੈਂ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੋ ਜ਼ੁਬਾਨ ਦੇ ਦੂੰਗਾ, ਵੋਹ ਦੀਵਾਰੇਂ ਬੋਲੇਂਗੀ! ਤੁਮ ਉਨ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੋ ਚੁੱਪ ਨਹੀਂ ਕਰਾ ਪਾਓਗੇ, ਤੁਮ ਮੁਝ ਸੇ ਉਨ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੋ ਨਹੀਂ ਛੀਨ ਪਾਓਗੇ!!”
....
ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ, ਮੀਡੀਆ ਜਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇ ਉਹਲੇ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਬੇਨਕਾਬ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ਼ ਇਕ ਫ਼ਿਲਮ ਸਕਰਿਪਟ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਕ ਸੀਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸੰਵਾਦ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਇੱਥੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਮਕਸਦ ਇਹੋ ਸੀ ਕਿ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ, ਇਸ ਸੀਨ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹਕੀਕਤ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।
ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਵੀ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਵਕਤ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ‘ਫੇਸਬੁੱਕ’ ਉੱਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਆਪਣੇ ਪੰਨੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ‘ਵਾਲ’ ਯਾਨੀ ਕਿ ‘ਕੰਧ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸੇ ਹੀ ਕੰਧ ਉੱਤੇ ਮੈਂ ਹੁਣ ਮੈਂ ‘ਬਖ਼ਸ਼ਿੰਦਰੀਆਂ’ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਲਮ ਸਮਝੋ ਜਾਂ ਕੁੱਝ ਹੋਰ, ਇਸ ਵਿਚ, ਨੀਲੀ ਛਤਰੀ ਹੇਠਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇਗੀ।
....
ਇਸ ਲੇਖ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨੂੰ ਸਾਰਥਕ ਕਰਨ ਦਾ ਹੀਲਾ ਕਰਦਿਆਂ ਪੈਂਦੀ ਸੱਟੇ ਕਹਿ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਇਨਾਮ-ਇਕਰਾਮਾਂ ਉੱਤੇ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਇਹ ਇਨਾਮ ਗ਼ੈਰਸਿਆਸੀ ਦਿਸਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਨਾਮ ਦੇਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਕਸਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਫਨੀਅਰ ਬੀਨ ਨਾਲ਼ ਨਾ ਕੀਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਨਾਮ ਦੀ ਪਿਟਾਰੀ ਵਿਚ ਪਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਹ ਇਨਾਮ ਸਿਆਸੀ ਲਾਹਾ ਦੇਣ ਬਦਲੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਲਾਹਾ ਦੇਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਖ਼ਾਤਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਇਨਾਮ, ਬੰਦੇ ਦੀ ਮੱਤ ਵੀ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਜਾਣ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਹੈ, ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰ ਅਨੂਪਮ ਖੇਰ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਨ 2010 ਵਿਚ ‘ਟਵਿੱਟਰ’ ਰਾਹੀਂ ਕੋਮੀ ਇਨਾਮਾਂ ਅਤੇ ਪਦਮ ਪਦਵੀਆਂ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਨਾਮਾਂ-ਇਕਰਾਮਾਂ ਦੀ ਭੋਸੇਯੋਗਤਾ ਦੀ ਏਹੀ ਤਹੀ ਫੇਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਦੋਂ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਨਾਮਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਨਿਜ਼ਾਮ ਦਾ ਮਖ਼ੌਲ ਬਣਾ ਸੁੱਟਿਆ ਹੈ। ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਫ਼ਿਲਮੀ ਹੋਵੇ, ਕੌਮੀ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ/ ਵਿਭੂਸ਼ਨ ਹੋਵੇ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਨਾਮ ਵਿਚ ਕੋਈ ਤੰਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।”
ਜਦੋਂ ਅਨੂਪਮ ਖੇਰ ਨੂੰ ‘ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ’ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸੇ ਹੀ ਅਨੂਪਮ ਖੇਰ ਨੇ ਉਸੇ ਹੀ ‘ਟਵਿੱਟਰ’ ਰਾਹੀਂ ਏਦਾਂ ਫ਼ਰਮਾਇਆ ਹੈ, “ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਨਿਮਰਤਾ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ‘ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ’ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ਼ ਨਿਵਾਜ਼ਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗ਼ੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖ਼ਬਰ ਹੈ। #ਜੈ ਹਿੰਦ!”
ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਗਲੇਪਨ ’ਤੇ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਏਦਾਂ ਕਿਹਾ:
“ਸੁਨ ਰਹਾ ਹੂੰ ਹੈ ਆਜ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਬਰਨੌਲ
ਬਹੁਤ ਜ਼ੋਰੋਂ-ਸ਼ੋਰੋਂ ਸੇ ਬਿਕ ਰਹਾ ਹੈ!”
....
ਅਖੇ “ਅਣਿਆਈ ਮੌਤ ਮਰ ਗਿਆ!” ਇਸ ਨੂੰ ‘ਕਿਸਿਆਈ ਮੌਤ’ ਕਹੋਗੇ? ਅੰਨ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਢੰਗ ਨਾਲ਼ ਦੱਸੀ ਜਾ ਰਹੀ ਇਹ ਗੱਲ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਣਾਉਣ ਦਾ, ਇਸ ਨਾਲ਼ੋਂ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸੁੱਝ ਰਿਹਾ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਸੂਬੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਡੈਟਰਾਇਟ ਵਿਚ ਇਕ ਆਦਮੀ ਉਸ ਵੇਲ਼ੇ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼, ਆਪਣੀ ਪਤਲੂਣ ਲਾਹ ਕੇ, ਆਪਣੇ ਫੋਨ ਤੋਂ ਅਸ਼ਲੀਲ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਸਟੇਟ ਦੀ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਆਪਣੀ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਜੀਬੋ-ਗ਼ਰੀਬ ਹੈ।ਇਕ ਪੁਲੀਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਕਹਿਣ ਹੈ, “ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦਿਆਂ ‘ਮੇਕ ਅੱਪ’ ਕਰਦੇ ਜਾਂ ‘ਮੇਕ ਅੱਪ’ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਵੀਹ ਵਾਰੀ ਦੇਖਿਆ ਹੋਊ, ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਰ ਵੀਹ ਦੁਕੰਮਣ ਕਰਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੋਊ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਦੇਖਿਐ।ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਕਈ ਕਈ ਪੰਗੇ ਲੈਂਦਿਆਂ ਦੇਖਿਆ ਹੋਊਗਾ, ਪਰ ਕਾਰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੁੱਤਪੁਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਤੇ ਕਰਦਿਆਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰੇ ਹੁੰਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਰੱਬ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਮੌਕਾ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਵੀ ਵਾਂਝੇ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ।”
ਜਦੋਂ ਇਸ 58 ਸਾਲਾ ਬਹੁ-ਕਿਰਸੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ 1996 ਮਾਡਲ ਟਿਓਟਾ ਕਾਰ, ਐੱਲ-95 ਰੋਡ ਉੱਤੇ ਉਲਟਬਾਜ਼ੀਆਂ ਪਾ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸੱਜਣ ਜੀ, ਕਾਰ ਦੀ ‘ਸਨਰੂਫ’ ਥਾਣੀਂ ਬਾਹਰ ਡਿੱਗ ਪਏ ਸਨ।ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿਨੇ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਵਜੇ ਹੋਇਆ ਸੀ।
(ਬਾਕੀ ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਸਹੀ)
No comments:
Post a Comment